الترجمة حالات، والترجمة مقامات، والترجمة تفاعلات، وثمة ما يُترجَم حباً به، وثمة ما يترجَم ليتعرف عليه الآخرون وثمة ما يترجم بوازع معرفي، وثمة ما يترجم دون إمكان تحديد الحافز إلى ذلك، لوجود دوافع مختلفة، وربما كان في سماع صوت صاحبة الحنجرة الذهبية فيروز " 1935-2017 " كما قيل فيها، وهو وصف دقيق وأنيق، ما يجمع بين دوافع شتى.
فأن تسمعها وأنت تستوعبها فتلك فضيلة، وأن تسمعها وأنت لا تسمعها فتلك جميلة، فثمة ثواب في الحالتين، لأن ثمة رسماً روحياً في صوتها، كما لو أن صوتها الينبوعي يتماوج ألواناً ويخفّف عنك أوزاراً روحية يومية.
كمٌّ هائل من الأغاني وخلافها، وهي في عمومها تمارس غوايتها الفنية المستطابة.
كم وافر من الأغاني من كلمات " الأخوين رحباني " ويا بدعة الأخوين النادرة.
أحياناً أشعر بضجر، بالوحدة، بالتبرم من أشياء لا تُسمَّى فألوذ بالأغنية، فتكون فيروز بصوتها الملاذ الروحي المطلوب، طالما أن الصوت هبة عصية على الوصف روحياً، عصية على التحديد لجمعها بين الجهات.
أردت في هذه المختارات من الأغاني وهي من كلمات الأخوين رحباني، أن أشدد على هذه المكرمة الفنية الرائعة، وأنا أترجمها إلى الكردية، من منطلق أن عظمة لغة ما، في أثر ما، هي في أهليتها للترجمة، كلمات " رحبنها " الأخوان، و" فيرزتها " فيروز، بمنحها روحاً محلّقة.
لا أدعي أنني حافظت على سلاسة الإيقاع وتوافق نهايات الكلمات، إنما محاولة التقديم بثراء المغنى في محتواها، بذائقة تعنيني.
حيث يرد نص الأغنية المتَرجَم بعنوانه، ومن ثم النص الأصلي:
Çiqas mirov hebûn
Çiqas mirov hebûn li benda mirovan bûn û dunya zivistan bû û radihiştin sîwanê
Û ez tu kes benda nebû di rojên sayî de
Nêzî sed salî ser min derbasbûyî li vê dikanê avêtîme dîwar ji min tengijîne û şermdikin bibêjin
Û ez çavên min li ser geşbûnê ye û geşbûn li ser riyan e stranan jê re dibêjim û ew bi xwe dakekiye
Benda sozên xakê me û tu kes benda nebû
Nêzî sed salî ser min derbasbûyî ku ez adrêsan dinivîsim ne diyare ji kê re û nûçeyan bigînin wan
Sibe,teqez wê asîman bibarîne sîwan û dost
li ber derî
wê rejekê min bibin
û yê ku hemî mirov bibîranîn wî dawî min bibîranî
قديش كان في ناس
قديش كان في ناس عالمفرق تنطر ناس و تشتي الدنيي و يحملو شمسية
و أنا بأيام الصحو ما حدا نطرني
صار لي شي مية سنة مشلوحه بهالدكان ضجرت مني الحيطان و مستحيه تقول
و أنا عيني عالحلى و الحلى عالطرقات غنيلو غنيات و هو بحالو مشغول
نطرت مواعيد الأرض و ما حدا نطرني
صار لي شي مية سنة عم ألف عناوين مش معروفة لمين و وديلن أخبار
بكرا لا بد السما ما تشتيلي عالباب شمسيات و أحباب يخدوني بشي نهار
و اللي ذكر كل الناس بالأخر ذكرني
Tu dibînî bê derya çi mezine
Tu dibînî bê derya çi mezine
Bi mezinbûna Derya ez hejtedikim
Tu dibînî bê asîman çi dûre
Bi dûrbûna asîman ez hejtedikim
Bi mezinbûna derya û dûrbûna asîman
Evîndarê min ez hejtedikim hejtedikim
Benda te mam ez min gazîtekir ez
Li ser seyranan min tu nîgargirî
Wa kula temenê wa rindika kulîlkê
Wa demsalên çûkan
Daristan çi firehe
Firehya daristanê dilê min e
Wa wênegirê pêlên min
Û wênegirtî di dilê min de
Salek benda mam çi sala dirêj
Û ez ji dara gwîzê dipirsim
Di sayê de te dibînim ji sayê tê
Û di pelên behîva de windayî
Çiqas rindik biçûke
Ez di rêka te de rindikekim
Ez ê m4mekê bikim nadir
Û tê bihêlî hejtebikm
شايف البحر شو كبير
شايف البحر شو كبير
كبر البحر بحبك
شايف السما شو بعيدي
بعد السما بحبك
كبر البحر و بعد السما
بحبك يا حبيبي بحبك
نطرتك أنا ندهتك أنا
رسمتك على المشاوير
يا هم العمر يا دمع الزهر
يا مواسم العصافير
ما أوسع الغابة
وسع الغابة قلبي
يا مصور عبابي
ومصور بقلبي
نطرتك سني يا طول السني
واسأل سجر الجوز
وشوفك بالصحو جايي من الصحو
وضايع بورق اللوز
ما أصغر الدمعة
أنا دمعة بدربك
بدي أندر شمعة
وتخليني حبك
======
Mirovan ji min pirsîn
Evîndarê min mirovan ji min pirsîn
Name nivîsandin û baa li ber xwe birin
Evîndarê min girane li ser min bistrêm
Ku cara yekem e em ne bi hevre ne
Mirovan ji min pirsîn pirsîn
Min got ku wê vegere binêrin hûn gazna ji min nekin
Min çavên xwe girt tirsa ji mirovan
Ku te di çavên min de vişartî bibînin
Û dilketin rabû ser xwe û ew çi dilketin e
Ku cara yekem e em ne bi hevre ne
Ji şevê diyarkirî gote bo min ronîbike
Şev rastî min hat û çirên min vemirandin
Û ji min ne pirse çawa min rêya rast girt
Dilê min li nig te rêberê min bû
Û yê kewiya bibîrkirinê kewiya
Ku cara yekem e em ne bi hevre ne
سألوني الناس
سألوني الناس عنك يا حبيبي
كتبوا المكاتيب و أخدها الهوا
بيعز عليي غني يا حبيبي
و لأول مرة ما منكون سوا
سألوني الناس عنك سألوني
قلتلن راجع أوعى تلوموني
غمضت عيوني خوفي للناس
يشوفوك مخبى بعيوني
و هب الهوى و ما كان الهوى
لأول مرة ما منكون سوا
طل من الليل قلي ضويلي
لاقاني الليل و طفى قناديلي
و لا تسأليني كيف إستهديت
كان قلبي لعندك دليلي
و اللي إكتوى بالشوق إكتوى
لأول مرة ما منكون سوا
Şadî
Ji mêj ve ku ez biçûkbûm sîpak hebû
Ji nav werzan dihat êz û wî me dilîst navê wî Șadî bû
Ez û Șadaî me bihevre strand
Li ser berfê me dilîst bi hezkirinê, me dibazda bi hezkirinê
Li ser keviran me çîrok in biçûk dinivîsand
Û me hezkirin li baa kir
Û ji rojekê ji rojan agir bi dunyayê ket
Mirov dijî mirov ketin nav dunyayê
Û şer nêzî girran dibû û dunya ew dunya
Û li rexên newalê lihevket
Şadî çû temaşe bike
Tirsiyam û min gazî wî kir
Şadî Șadî tu çûyî kû
Gazîdikimê û dengê min nake
Û bi newalê re dûr dûr dikeve
Ji wê rojê de min ew nema dît
Şadî winda bû
Û perfek hat û berfek çû
Bîst caran perfek hat û berfek çû
Û ez mezin dibûm û hîna Șadî biçûk bû
Li ser berfê dilîst
شادي
من زمان أنا و زغيرة كان في صبي
يجي من الحراش ألعب أنا وياه كان أسمه شادي
أنا و شادي غنينا سوى
لعبنا على التلج ركضنا بالهوا
كتبنا عالحجار قصص زغار و لوحنا الهوا
و يوم من الأيام ولعت الدنيي
نلس ضد ناس علقوا بهالدنيي
و صار في قتال يقرب عالتلال و الدني دني
و علقت عطراف الوادي شادي راح يتفرج
خفت و صرت أندهلو وينك رايح يا شادي
أندهلو و ما يسمعني و يبعد يبعد بالوادي
من يومتها ما عدت شفته ضاع شادي
و التلج إجا و راح التلج
عشرين مرة إجا و راح التلج
و أنا صرت إكبر و شادي بعدو صغير
عم يلعب عالتلج
Kane
Kane
Kane…Kane
Kanî dengên wan kanî rwên wan
Kane
Newalek di navbera min û wan de çêbû
Kane
Li erebeyên wextê siwarbûn
Û bi jibîrkirinê revyan
Û kenên zarokên xwe hiştin
Li ser dîwaran jibîrkirî
Kilêt ji min re hiştin
Dengê bahozê hiştin
Çûn û adrêsek nehiştin
Dildarên rêkan jiberhevketin
Ne peyv ne soz
Tenha ez dengê kolana me
Ez balindê qermîda me
Di vê şêvê de
Hesp ji axurên xwe bazdan
Û ez çira gegîniya yekeme
Kane kane kane
وينن
وينن ... وينن
وين صواتن وين وجوهن
وينن
صار في وادي بيني وبينن
وينن
ركبوا عربيات الوقت
وهربوا بالنسيان
وتركوا ضحكات اولادهن
منسية عالحيطان
تركوا لي المفاتيح
تركوا صوت الريح
وراحوا ما تركوا عنوان
عشاق الطرقات إفترقوا
لا حكي لا مواعيد
أنا وحدي صوت الشوارع
أنا طير القرميد
هربت بهالليل
من مرابطها الخيل
وأنا قنديل الحزن الوحيد
وينن وينن وينن
فأن تسمعها وأنت تستوعبها فتلك فضيلة، وأن تسمعها وأنت لا تسمعها فتلك جميلة، فثمة ثواب في الحالتين، لأن ثمة رسماً روحياً في صوتها، كما لو أن صوتها الينبوعي يتماوج ألواناً ويخفّف عنك أوزاراً روحية يومية.
كمٌّ هائل من الأغاني وخلافها، وهي في عمومها تمارس غوايتها الفنية المستطابة.
كم وافر من الأغاني من كلمات " الأخوين رحباني " ويا بدعة الأخوين النادرة.
أحياناً أشعر بضجر، بالوحدة، بالتبرم من أشياء لا تُسمَّى فألوذ بالأغنية، فتكون فيروز بصوتها الملاذ الروحي المطلوب، طالما أن الصوت هبة عصية على الوصف روحياً، عصية على التحديد لجمعها بين الجهات.
أردت في هذه المختارات من الأغاني وهي من كلمات الأخوين رحباني، أن أشدد على هذه المكرمة الفنية الرائعة، وأنا أترجمها إلى الكردية، من منطلق أن عظمة لغة ما، في أثر ما، هي في أهليتها للترجمة، كلمات " رحبنها " الأخوان، و" فيرزتها " فيروز، بمنحها روحاً محلّقة.
لا أدعي أنني حافظت على سلاسة الإيقاع وتوافق نهايات الكلمات، إنما محاولة التقديم بثراء المغنى في محتواها، بذائقة تعنيني.
حيث يرد نص الأغنية المتَرجَم بعنوانه، ومن ثم النص الأصلي:
Çiqas mirov hebûn
Çiqas mirov hebûn li benda mirovan bûn û dunya zivistan bû û radihiştin sîwanê
Û ez tu kes benda nebû di rojên sayî de
Nêzî sed salî ser min derbasbûyî li vê dikanê avêtîme dîwar ji min tengijîne û şermdikin bibêjin
Û ez çavên min li ser geşbûnê ye û geşbûn li ser riyan e stranan jê re dibêjim û ew bi xwe dakekiye
Benda sozên xakê me û tu kes benda nebû
Nêzî sed salî ser min derbasbûyî ku ez adrêsan dinivîsim ne diyare ji kê re û nûçeyan bigînin wan
Sibe,teqez wê asîman bibarîne sîwan û dost
li ber derî
wê rejekê min bibin
û yê ku hemî mirov bibîranîn wî dawî min bibîranî
قديش كان في ناس
قديش كان في ناس عالمفرق تنطر ناس و تشتي الدنيي و يحملو شمسية
و أنا بأيام الصحو ما حدا نطرني
صار لي شي مية سنة مشلوحه بهالدكان ضجرت مني الحيطان و مستحيه تقول
و أنا عيني عالحلى و الحلى عالطرقات غنيلو غنيات و هو بحالو مشغول
نطرت مواعيد الأرض و ما حدا نطرني
صار لي شي مية سنة عم ألف عناوين مش معروفة لمين و وديلن أخبار
بكرا لا بد السما ما تشتيلي عالباب شمسيات و أحباب يخدوني بشي نهار
و اللي ذكر كل الناس بالأخر ذكرني
Tu dibînî bê derya çi mezine
Tu dibînî bê derya çi mezine
Bi mezinbûna Derya ez hejtedikim
Tu dibînî bê asîman çi dûre
Bi dûrbûna asîman ez hejtedikim
Bi mezinbûna derya û dûrbûna asîman
Evîndarê min ez hejtedikim hejtedikim
Benda te mam ez min gazîtekir ez
Li ser seyranan min tu nîgargirî
Wa kula temenê wa rindika kulîlkê
Wa demsalên çûkan
Daristan çi firehe
Firehya daristanê dilê min e
Wa wênegirê pêlên min
Û wênegirtî di dilê min de
Salek benda mam çi sala dirêj
Û ez ji dara gwîzê dipirsim
Di sayê de te dibînim ji sayê tê
Û di pelên behîva de windayî
Çiqas rindik biçûke
Ez di rêka te de rindikekim
Ez ê m4mekê bikim nadir
Û tê bihêlî hejtebikm
شايف البحر شو كبير
شايف البحر شو كبير
كبر البحر بحبك
شايف السما شو بعيدي
بعد السما بحبك
كبر البحر و بعد السما
بحبك يا حبيبي بحبك
نطرتك أنا ندهتك أنا
رسمتك على المشاوير
يا هم العمر يا دمع الزهر
يا مواسم العصافير
ما أوسع الغابة
وسع الغابة قلبي
يا مصور عبابي
ومصور بقلبي
نطرتك سني يا طول السني
واسأل سجر الجوز
وشوفك بالصحو جايي من الصحو
وضايع بورق اللوز
ما أصغر الدمعة
أنا دمعة بدربك
بدي أندر شمعة
وتخليني حبك
======
Mirovan ji min pirsîn
Evîndarê min mirovan ji min pirsîn
Name nivîsandin û baa li ber xwe birin
Evîndarê min girane li ser min bistrêm
Ku cara yekem e em ne bi hevre ne
Mirovan ji min pirsîn pirsîn
Min got ku wê vegere binêrin hûn gazna ji min nekin
Min çavên xwe girt tirsa ji mirovan
Ku te di çavên min de vişartî bibînin
Û dilketin rabû ser xwe û ew çi dilketin e
Ku cara yekem e em ne bi hevre ne
Ji şevê diyarkirî gote bo min ronîbike
Şev rastî min hat û çirên min vemirandin
Û ji min ne pirse çawa min rêya rast girt
Dilê min li nig te rêberê min bû
Û yê kewiya bibîrkirinê kewiya
Ku cara yekem e em ne bi hevre ne
سألوني الناس
سألوني الناس عنك يا حبيبي
كتبوا المكاتيب و أخدها الهوا
بيعز عليي غني يا حبيبي
و لأول مرة ما منكون سوا
سألوني الناس عنك سألوني
قلتلن راجع أوعى تلوموني
غمضت عيوني خوفي للناس
يشوفوك مخبى بعيوني
و هب الهوى و ما كان الهوى
لأول مرة ما منكون سوا
طل من الليل قلي ضويلي
لاقاني الليل و طفى قناديلي
و لا تسأليني كيف إستهديت
كان قلبي لعندك دليلي
و اللي إكتوى بالشوق إكتوى
لأول مرة ما منكون سوا
Şadî
Ji mêj ve ku ez biçûkbûm sîpak hebû
Ji nav werzan dihat êz û wî me dilîst navê wî Șadî bû
Ez û Șadaî me bihevre strand
Li ser berfê me dilîst bi hezkirinê, me dibazda bi hezkirinê
Li ser keviran me çîrok in biçûk dinivîsand
Û me hezkirin li baa kir
Û ji rojekê ji rojan agir bi dunyayê ket
Mirov dijî mirov ketin nav dunyayê
Û şer nêzî girran dibû û dunya ew dunya
Û li rexên newalê lihevket
Şadî çû temaşe bike
Tirsiyam û min gazî wî kir
Şadî Șadî tu çûyî kû
Gazîdikimê û dengê min nake
Û bi newalê re dûr dûr dikeve
Ji wê rojê de min ew nema dît
Şadî winda bû
Û perfek hat û berfek çû
Bîst caran perfek hat û berfek çû
Û ez mezin dibûm û hîna Șadî biçûk bû
Li ser berfê dilîst
شادي
من زمان أنا و زغيرة كان في صبي
يجي من الحراش ألعب أنا وياه كان أسمه شادي
أنا و شادي غنينا سوى
لعبنا على التلج ركضنا بالهوا
كتبنا عالحجار قصص زغار و لوحنا الهوا
و يوم من الأيام ولعت الدنيي
نلس ضد ناس علقوا بهالدنيي
و صار في قتال يقرب عالتلال و الدني دني
و علقت عطراف الوادي شادي راح يتفرج
خفت و صرت أندهلو وينك رايح يا شادي
أندهلو و ما يسمعني و يبعد يبعد بالوادي
من يومتها ما عدت شفته ضاع شادي
و التلج إجا و راح التلج
عشرين مرة إجا و راح التلج
و أنا صرت إكبر و شادي بعدو صغير
عم يلعب عالتلج
Kane
Kane
Kane…Kane
Kanî dengên wan kanî rwên wan
Kane
Newalek di navbera min û wan de çêbû
Kane
Li erebeyên wextê siwarbûn
Û bi jibîrkirinê revyan
Û kenên zarokên xwe hiştin
Li ser dîwaran jibîrkirî
Kilêt ji min re hiştin
Dengê bahozê hiştin
Çûn û adrêsek nehiştin
Dildarên rêkan jiberhevketin
Ne peyv ne soz
Tenha ez dengê kolana me
Ez balindê qermîda me
Di vê şêvê de
Hesp ji axurên xwe bazdan
Û ez çira gegîniya yekeme
Kane kane kane
وينن
وينن ... وينن
وين صواتن وين وجوهن
وينن
صار في وادي بيني وبينن
وينن
ركبوا عربيات الوقت
وهربوا بالنسيان
وتركوا ضحكات اولادهن
منسية عالحيطان
تركوا لي المفاتيح
تركوا صوت الريح
وراحوا ما تركوا عنوان
عشاق الطرقات إفترقوا
لا حكي لا مواعيد
أنا وحدي صوت الشوارع
أنا طير القرميد
هربت بهالليل
من مرابطها الخيل
وأنا قنديل الحزن الوحيد
وينن وينن وينن
